ASİT VE BAZLAR

Günlük hayatta kullandığınız ya da tükettiğimiz  bazı maddeler asit ya da baz özelliği gösterir. Bileşikler kimyasal özelliklerine göre, asitler ve bazlar olarak iki gruba ayrılabilir. Asitler ve bazlar günlük hayatta sıkça kullanılan maddelerdir. Aşağıdaki  tabloda asit ve bazların genel özellikleri karşılaştırılmıştır. Asidik özellikteki maddelere; limon, portakal, nar, erik, gazoz,süt, yoğurt, peynir, sirke, aspirin, domates, kahve, yağmur suyu, akü sıvısı, idrar ve mide asidi örnek verilebilir.

Asit ve Bazların Genel Özellikleri:

Bazik özellikteki maddelere ise; Sabun, deterjan, diş macunu, şampuan,çikolata, mayonez, kabartma tozu, mide şurubu, deniz suyu, kan ve tükürük örnek verilebilir. Asit ve bazlar suda çözünebilen maddelerdir. 

Asitler ve bazlar suda çözündüklerinde iyonlarına ayrışır. Asitler suda çözündüklerinde suya H⁺, bazlar ise suda çözündüklerinde suya OH^– iyonu verirler. Bazı asit ve bazların suda iyonlaşması aşağıda verilmiştir.

Şekilde görüldüğü gibi asidik maddeler suda çözündüğünde suya H+ iyonu verirken, bazik maddeler suda çözündüğünde suya OH- iyonu  vermektedir.[ SPOT 1 ]

Asit ve baz özelliğine sahip maddeleri ayırt etmek için belirteçler kullanılır. Belirteçler asit ve bazlarla farklı şekilde etkileştiğinde maddenin asidik ya da bazik özellikte olduğu anlaşılır. Bazı belirteçlerin asit ve baz özellikteki maddelerle oluşturduğu renkler tabloda verilmiştir.

Asitler ve bazların etkilerine göre pH ölçeği adı verilen bir derecelendirme yapılmıştır. pH derecesi 0-7 arasında olan maddeler asidik, 7-14 arasında olan maddeler bazik özelliktedir. Asit ve baz özelliği göstermeyen maddelerin pH derecesi ise 7’dir. pH derecesi 7′ den 0′ a yaklaştıkça asitlik özelliği artar, ve 7′ den 14’e yaklaştıkça bazın kuvvetliliği artmaktadır.[ SPOT 2 ]

Asidik ve bazik özellikteki maddelerden sanayi ve kimya endüstrisi alanında yararlanılmaktadır.Aşağıdaki tabloda bu alanlarda kullanılan bazı bazların sistematik adları, formülleri ve piyasa adları verilmiştir.

Asit ve bazların eşya ve malzemeler üzerinde olumsuz etkileri vardır. Asitler metal ve mermere, bazlar cam ve porselenlere etki eder. Limon asidik özellikte bir madde olduğundan kesilmiş limonun mermer mutfak tezgahının üzerine konulması sakıncalıdır.Deterjanlar bazik özellik gösterdiğinden bulaşık makinelerinde yıkanan camlar zamanla matlaşır. Kuvvetli asit ve bazların cildimize temas etmesi durumunda cildimiz tahriş olur. Asitli yiyeceklerden dolayı ağzımızda asidik ortam oluşur. Bu durumdan ağız sağlığımız etkilenir. Bunun için dişlerimizi bazik özelliğe sahip diş macunu ile fırçalarız. Besinlerin sindirilmesi için midemizde kuvvetli asit salgılanır.
Asit ve bazların zararlı etkilerinden korunmak için asit ve bazları tanımalı ve içerisinde bu maddelerin bulunduğu  ambalajlardaki bazı uyarı ve sembollere dikkat etmeliyiz.

Ambalajında şekildeki işaretin bulunduğu maddeleri kullanırken dikkatli olmalı, bu maddeleri el, yüz ve cildimize temas ettirmemeli, temas ederse bol su ile yıkamalıyız.

Asit Yağmurları:

Fosil yakıt denilen kömür ve petrol ürünlerini birçok yerde kullanıyoruz. Ev ve iş yerlerinde ısınmak için, elektrik üretiminde santrallerde, motorlu taşıtların çalışmasında fosil yakıtlar kullanılmaktadır.

Fosil yakıtların kullanılmasıyla atmosfere SO₂ (kükürtdioksit), NO₂ (azot dioksit) ve CO₂ (karbondioksit) gazları karışır. Bu gazlar bulutlardaki su buharı (H₂O) ve diğer maddelerle tepkimeye girerek asit yağmurlarını  oluşturur.

Yapısında bu gazların bulunduğu bulutlar yoğuşarak yağmur oluştuğunda yeryüzüne asit yağmurları düşer. Yağışlar her zaman yağmur şeklinde olmayabilir. Bazen yağış, kar ve dolu şeklinde de olabilir. Bu yağışların pH derecesi 2’ye kadar düşebilmektedir. Asit yağmurları düştüğü bölgeye çeşitli zararlar vermektedir. Bu yağmurlar yağdığı bölgedeki bitkilere zarar vermektedir. Asit yağmurları, yağdığı toprağın yapısındaki mineralleri çözerek bu minerallerin yer altı sularına karışmasına neden olmaktadır. Bu minerallerin topraktan uzaklaşması da toprağın veriminin düşmesine sebep olur. Asit yağmurları deniz, göl ve akarsulara karışarak bu suların asidik özellikte olmasına neden olur. Bu sular kullanılarak yetiştirilen meyve ve sebzeler, dolayısıyla bu meyve sebzelerle beslenen canlılar bu durumdan etkilenir.Asitler metallere etki ettiğinden asit yağmurları arabaların boyalarını çözüp metal kaportanın aşınmasına neden olmaktadır.Asit yağmurları tarihi yapıları da olumsuz etkilemekte bu tarihi yapıları aşındırmaktadır .

Asit yağmurlarından başka; hava, su ve toprağı kirleten kimyasal maddeler ve endüstriyel atıklar vardır. Çevremizi bu olumsuz etkilerden korumak için bazı önlemler almamız gerekmektedir.

 Asit yağmurlarından korunmak için alınabilecek önlemler:

1. Fosil yakıtlar yerine yakıt olarak kükürt ve azot içermeyen doğal gaz gibi temiz yakıtlar kullanmalıyız.
2. Yenilenebilir enerji kaynaklarından (rüzgar, güneş, hidroelektrik) faydalanmalıyız.
3. Fabrika bacalarına filtre takılmalıdır.
4. Motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları belli aralıklarla kontrol edilmelidir.
5. Ağaçlandırma yapılmalı ve ağaçlandırmada kışın yapraklarını dökmeyen ağaçlar tercih edilmelidir.